XXXIV OLiJP – Temat 5

Różne środowiska – różne sposoby komunikowania się

  • Nagraj i zapisz jak najwięcej wypowiedzi reprezentujących wybraną środowiskową odmianę języka polskiego. Może to być np. gwara uczniów szkól średnich, miłośników określonego stylu muzyki rozrywkowej, kibiców sportowych, żeglarzy, informatyków-komputerowców, karciarzy, miłośników bestsellerów wydawniczych (np. serii o Harrym Potterze) czy gier komputerowych, internautów, itp.
  • Przyjrzyj się dokładnie zarejestrowanym wypowiedziom; zwróć uwagę na charakterystyczne cechy ich fonetyki, słownictwa, frazeologii, słowotwórstwa, fleksji i składni.
  • Na podstawie zebranego materiału sporządź słowniczek wyrazów i związków frazeologicznych charakterystycznych dla wybranej przez Ciebie odmiany języka.
  • Do słowniczka dołącz monograficzne opracowanie, w którym uwzględnisz m.in. omówienie następujących problemów:
    • czym różni się opisywany przez Ciebie socjolekt od języka ogólnego? (uwzględnij przy tym jego organizację fonetyczną, leksykalno-frazeologiczną, słowotwórczą i składniową)
    • jakie środki językowe służą w nim do spełniania podstawowych aktów mowy (powitania, pożegnania, pozdrowienia, prośby, żądania, odmowy itp.)?
    • jakie funkcje pełni omawiany socjolekt? jakie środki językowe służą poszczególnym funkcjom?
    • wskaż w badanej odmianie języka elementy wartościujące; do jakich poziomów języka należą i jaką pełnią funkcję?
    • czy omawiana przez Ciebie gwara środowiskowa wywiera wpływ na jeżyk ogólny? jakie elementy do niej należące przeniknęły do języka ogólnego?
    • czy badany socjolekt znalazł odzwierciedlenie w literaturze pięknej? w jakich utworach i w jakim celu został tam użyty? (omów ten problem na wybranym przykładzie)

Opracowania ogólne

  • S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.
  • S. Grabias, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin 2001.
  • B. Wieczorkiewicz, O gwarach środowiskowych, "Poradnik Językowy" 1961, s. 225-232.
  • A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987.

Opracowania szczegółowe

  • W. Budziszewska, Żargon ochweśnicki, Warszawa 1957.
  • D. Buttler, Słownictwo środowiskowo-emocjonalne we współczesnej polszczyźnie, "Poradnik Językowy" 1959 / 1-2.
  • A. Cegieła, Polskie słownictwo teatralne 1765-1965, Wrocław 1992.
  • A. Cegieła, Polski słownik terminologii i gwary teatralnej, t. l, Wrocław 1992.
  • K. Czarnecka, H. Zgółkowa, Słownik gwary uczniowskiej, Poznań 1991.
  • W. Dynak, O słownictwie i metaforyce łowieckiej, [w:] Kultura, literatura, folklor. Prace ofiarowane Cz. Hernasowi w 60-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, pod red. M. Graszewicza i J. Kolbuszewskiego, Warszawa 1988.
  • S. Gajda, Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole 1976. S. Hoppe, Słownik języka łowieckiego, Warszawa 1970.
  • L. Kaczmarek, T. Skubalanka, S. Grabias, Słownik gwary studenckiej, Wrocław 1974, wyd. II Lublin 1994.
  • S. Kania, Grypsem, "Poradnik Językowy" 1972, s. 597-602.
  • S. Kania, Polska gwara żołnierska lat 1914-1939, Zielona Góra 1978.
  • E. Kołodziejek, Gwara środowiska marynarzy na tle subkultury marynarskiej, Szczecin 1994.
  • J. Ożdżyński, Polskie współczesne słownictwo sportowe, Wrocław 1970.
  • J. Ross, Z dziejów polskiego słownictwa lekarskiego, "Język Polski" 1965, z. 4.
  • K. Stępniak, Słownik gwar środowisk dewiacyjnych, Warszawa 1986.
  • R. Tokarski, Uwagi o gwarze wędkarskiej, "Poradnik Językowy" 1977, z. 3.
  • J. Tuwim, Polski słownik pijacki i antologia bachiczna, Warszawa 1935.
  • M. Zarębina, Słownictwo studenckie, [w:] Dialektologia. Onomastyka. Stylistyka. Materiały z sesji naukowej w 80-lecie urodzin prof. dra E. Pawłowskiego, pod red. M. Zarębiny, Kraków 1984.