XXXIV OLiJP – Temat 3

Ars epistolandi, czyli sztuka pisania listów.

Wybierz jedno z dwu równorzędnych zadań:

1. Omów twórczość epistolarną (całą korespondencję lub wybrany blok listów) jednego z podanych pisarzy, kierując się poniższymi pytaniami i dyspozycjami:

  • list jako gatunek; czy list należy do obszaru sztuki użytkowej, czy do literatury
  • poetyka listu; jakie są wyznaczniki twórczości epistolarnej
  • jak się ma list do listu poetyckiego, powieści w listach
  • czy listy wielkich pisarzy stanowią materiał biograficzny, czy autonomiczne dzieło sztuki
  • jak listy poszerzają naszą wiedzą o pisarzu; co nas w listach zaskakuje, a co utwierdza wiedzę zastaną
  • jak napisany jest list (jak przedstawia się nadawca, jak kształtuje swego odbiorcę, co jest treścią listu; jakie elementy listu tworzą konwencję epistolarną: tytulatura? sygnatura?)
  • list jest wyznaniem czy kreacją; czy list może kompromitować autora, czy może go wybielić
  • czy informacje przekazane w listach podlegają weryfikacji; jak tego dokonać i czy warto to robić
  • jak wygląda relacja twórczość epistolarną – twórczość artystyczna; czy listy i dzieła fikcjonalne pisze się w ten sam sposób, tym samym stylem

2. Porównaj listy dwu autorów piszących w tej samej epoce lub w różnych czasach, zwracając uwagę na następujące kwestie:

  • na jakie zjawiska trzeba zwrócić uwagę charakteryzując styl listów
  • czy styl listu wiąże się ze stylem indywidualnym autora czy raczej ze stylem epoki
  • wskaż epoki literackie, które sprzyjają pisaniu listów
  • czy autorzy listów (np. romantycznych) liczą się z tym, że będą czytani przez innego odbiorcę niż bezpośredni adresat
  • jak (projektowana) sytuacja publicznej lektury zaznacza się w intymny pisaniu

Twórczość epistolarna (do wyboru)

I. Krasicki, Korespondencja, z papierów po L. Bernackim wydali Z. Goliński, M. Klimowicz, R. Wołoszyński, pod red. T. Mikulskiego, t.1-2. Wrocław 1958; A. Mickiewicz, Dzieła, pod red. J. Krzyżanowskiego, t. XIV, XV, XVI: Listy. Warszawa 1955 (Wydanie Jubileuszowe); tegoż, Listy, dedykacje, notaty nie objęte wydaniem książkowym, oprac. S. Pigoń. Warszawa 1964; Korespondencja filomatów (1817-1823), wybór i oprac. M. Zielińska. Warszawa 1989; Korespondencja filomatów. Wybór, oprac. Z. Sudolski, Wrocław 1999; Z. Krasiński, Listy do ojca, oprac. i wstęp S. Pigoń. Warszawa 1963; tegoż, Listy do Jerzego Lubomirskiego, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1965; tegoż, Listy do Adama Sołtana, oprac. i wstęp Z Sudolski. Warszawa 1970; tegoż, Listy do Konstantego Gaszyńskiego, oprac. i wstęp. Z. Sudolski. Warszawa 1971; tegoż, Listy do Delfiny Potockiej, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1975; tegoż, Listy do Koźmianów, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1977; tegoż, Listy do Stanisława Małachowskiego, oprac. i wstęp Z. Sudolski. Warszawa 1979; tegoż, Listy do Henryka Reeve, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, oprac. i wstęp P. Hertz. Warszawa 1980; tegoż, Listy do... Augusta Cieszkowskiego, t.1-2, oprac. i wstęp Z. Sudolski Warszawa 1988; tegoż, Listy. Wybór, wstęp Z. Sudolski. Wrocław 1997; J. Słowacki, Korespondencja, oprac. E. Sawrymowicz, t. 1-2. Wrocław 1962-63; W kręgu bliskich poety. Listy rodziny Juliusza Słowackiego. Oprac. S. Makowski i Z. Sudolski, pod red. E. Sawrymowicza. Warszawa 1960; C. Norwid, Pisma wszystkie, oprac. J.W. Gomulicki, t. 8,9,10: Listy. Warszawa 1971; N. Żmichowska, Listy, oprac. M. Romankówna, t. 1-3. Wrocław 1957-67; J. I. Kraszewski, Listy do rodziny 1820-1863. Część I. W kraju, oprac. W. Danek, Kraków 1982; część II. Na emigracji, oprac. S. Burkot, Wrocław 1993; E. Orzeszkowa, Listy zebrane, oprac. E. Jankowski, t. 1-9. Wrocław 1954-81; H. Sienkiewicz, Listy, (t. l), cz.1-2, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, konsultant M. Korniłowicz. Warszawa 1977; tegoż, Listy, 1.2, cz. 1-3, oprac., wstęp i przypisy M. Bokszczanin. Warszawa 1996; B. Prus, Listy, oprac. K. Tokarzówna, Warszawa 1959; M. Konopnicka, Korespondencja, kom. red. K. Górski i inni, t. 1-4. Wrocław 1971-1975; S. Witkiewicz, Listy do syna, oprac. B. Danek-Wojnowska i A. Micińska. Warszawa 1969; G. Zapolska, Listy, zebrała S. Linowska, red. M. Fik, wstęp E. Krasiński, t. 1-2. Warszawa 1970; B. Schulz, Proza, wstęp A. Sandauer, oprac. listów J. Ficowski. Kraków. 1964; tegoż, Księga listów, zebrał, oprac., wstępem, przypisami i aneksem opatrzył J. Ficowski. Kraków 1975; A. J. Iwaszkiewiczowie, Listy 1922-1926, oprac. M. Bojanowska, E. Cieślak, wstęp T. Burek. Warszawa 1998; Cz. Miłosz, Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950, pod red. J. Ulga, przy współpracy D. Wojdy i K. Kasperka, konsultacja naukowa A. Fiut, przypisy A. Fiut, K. Kasperek, kalendarium Z. Zblewski. Kraków 1998; H. Poświatowska, Dzieła, t. 4: Listy, pod red. M. Roli i B. Górskiej. Kraków 1998; "Kochane Zwierzątka..." Listy Zbigniewa Herberta do przyjaciół – Magdaleny i Zbigniewa Czajkowskich, do druku podała i komentarzem opatrzyła Magdalena Czajkowska. Warszawa 2000; tegoż, Listy do Muzy. Prawdziwa historia nieskończonej miłości. Gdynia 2000; Z. Herbert, H. Elzenberg, Korespondencja 1951-1966, red. i posłowie B. Toruńczyk. Warszawa 2002; Z. Herbert, J. Zawieyski, Korespondencja 1949-1967, wstęp J. Łukasiewicz, do druku przygotował i przypisami opatrzył P. Kądziela. Warszawa 2002.

Bibliografia przedmiotowa

  • A. Aleksandrowicz, Preromantyczne listowanie jako forma ekspresji uczuć. "Pamiętnik Literacki" 1993, nr 2.
  • M. Bieńczyk, Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci. Warszawa 1990.
  • G. Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej. Kraków 2001.
  • K. Cysewski, Uwagi o listach Cypriana Norwida. "Studia Norwidiana" 1985-1986, nr 3-4.
  • M. Czermińska, Pomiędzy listem a powieścią. "Teksty" 1975, nr 4.
  • E. Dąbrowicz, Cyprian Norwid. Osoby i listy. Lublin 1997.
  • B. Garszczyńska, Epistolografia Ignacego Krasickiego. Słupsk 1997.
  • M. Janion, Tryptyk epistolograficzny, (w:) tejże, Romantyzm. Studia o ideach i stylu. Warszawa 1969.
  • E. Jankowski, Razem czy <po osobno>? Konopnicka – Orzeszkowa, (w:) <Z różnych sfer>. Studia i portret. Warszawa 1994.
  • A. Kałkowska, Struktura składniowa listu. Wrocław 1982.
  • A. Martuszewska, List, pamiętnik i dziennik w strukturze powieści pozytywistycznej. "Teksty" 1975, nr 4.
  • P. Matuszewska, List poetycki, (w:) Słownik literatury polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej. Wrocław 1977.
  • K. Mroczek, Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą. "Pamiętnik Literacki" 1978, nr 2.
  • M. Piechota, List, (w:) Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. A. Kowalczykowej i J. Bachórza. Wrocław 1991.
  • W. Pusz, Echa listów z wierszami Ignacego Krasickiego. "Prace Polonistyczne", seria XXXIX. 1983.
  • S. Skwarczyńska, Teoria listu. Lwów 1937.
  • S. Skwarczyńska, Wokół teorii listu, (w:) tejże, Pomiędzy historią a teorią literatury. Warszawa 1975.
  • Z. Sudolski, Korespondencja Zygmunta Krasińskiego. Studium monograficzne. Warszawa 1968.
  • Z. Sudolski, Główne tendencje w rozwoju epistolografii romantycznej w Polsce (Mickiewicz-Krasiński-Słowacki). "Przegląd Humanistyczny" 1987, nr 2.
  • G. Szelwach, Korespondencja Adama Mickiewicza z Joachimem Lelewelem. "Napis", seria III. 1997.
  • Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, pod red. J. Sztachelskiej i E. Dąbrowicz. Białystok 2000.
  • W. Weintraub, Korespondencja Krasińskiego z Reeve'em jako dokument i jako literatura, (w:) tegoż, Od Reja do Boya. Warszawa 1977.
  • K. Ziemba, Salomea Becu i młody Słowacki. Imitacja, dialog i konflikt wyobraźni matki i syna, (w:) Wyobraźnia jako jaźń twórcza. Studia z etyki, literatury i sztuki, pod red. E. Podrez i A. Czyża. Warszawa 2002.