XL OLiJP – Temat 2

Sztuka portretu w gawędzie i literaturze gawędowej okresu romantyzmu

Praca może być skoncentrowana wokół następujących zagadnień (albo też problemów wybranych z tej listy lub sformułowanych przez autora):

  • jak definiujemy gawędę? Do jakich cech utworu odwołuje się pojęcie gawędowości?
  • styl gawędowy a problem literackości; co można powiedzieć o specyfice słowa w gawędzie?
  • jakie miejsce w polskim romantyzmie zajmuje gawęda i gawędowość?
  • obecność tego gatunku w pierwszej poł. XIX w.: współbrzmienie z zasadniczymi tendencjami nurtu romantycznego? komplikacja wizerunku epoki?
  • bohater romantyczny a bohater utworów gawędowych tego czasu; w jakim stopniu są to postaci zbliżone, a w jakim kreowane wedle różnych wyznaczników światopoglądowych i artystycznych?
  • w jaki sposób w wizerunkach bohaterów odbija się osobowość pisarska autora gawędy? Czy to jest istotny problem gatunku?
  • co to znaczy: sztuka portretu – i w jaki sposób można uporządkować problem widzenia bohaterów gawędy (widzenie bezpośrednie, pośrednie, konteksty i okoliczności historyczne, kulturowe, obyczajowe, polityczne...)?
  • bohater utworu gawędowego a problem "ożywiania" przeszłości; czy możliwe jest zbliżenie gawędowości z lirycznością (np. w Panu Tadeuszu) i jak taka sytuacja może wpływać na kształt portretu?
  • w jaki sposób portretowanie bohaterów związane jest ze sposobem stylistycznego ukształtowania utworu (gawęda prozą, elementy gawędowości w utworach poetyckich)?
  • w jaki sposób charakter gawędy polskiego romantyzmu jest czynnikiem konstytuującym całościową wizję epoki?

Najważniejsze źródła:

  • A. Mickiewicz, Pan Tadeusz
  • H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy
  • A. Fredro, Trzy po trzy
  • Antologia: M. Maciejewski, Choć Radziwiłł, alem człowiek...". Gawęda romantyczna prozą, Kraków 1985;
  • (również: W. Pol, Pieśni Janusza; J. Słowacki, Preliminaria peregrynacji do Ziemi Świętej J. O . Ks. Radziwiłła Sierotki; K. Gaszyński, Kontuszowe pogadanki i obrazki z szlacheckiego życia; M. Czajkowski, Gawędy )

Literatura przedmiotu:

  • K. Bartoszyński, Gawęda, hasło w: Słownik literatury XIX w., red. J. Bachórz,
  • A. Kowalczykowa, Wrocław 1991(tu zob. również bibliografię)
  • K. Bartoszyński, O amorfizmie gawędy. Uwagi na marginesie "Pamiątek Soplicy", w: Prace o literaturze i teatrze ofiarowane Z. Szwejkowskiemu, 1966; przedruk w książce: K. Bartoszyński, Teoria i interpretacja, Warszawa 1985
  • W. Borowy, Uwagi o Fredrowskim "Trzy po trzy", w: Ze studiów nad Fredrą, Kraków 1921
  • M. Maciejewski, Gawęda jako słowo przedstawione, w: tenże, Poetyka- gatunek- obraz, Wrocław 1977
  • M. Maciejewski, Gawęda o gawędzie Panie Kochanku, wstęp do: Choć Radziwiłł alem człowiek...Gawęda romantyczna prozą, Kraków 1985
  • K. Stępnik, Poetyka gawędy wierszowanej, 1983
  • Z. Szmydtowa, Czynniki gawędowe w poezji Mickiewicza, w: Rousseau-Mickiewicz i inne studia, Warszawa 1961
  • Z. Szmydtowa, Poetyka gawędy, w: taż, Studia i portrety, Warszawa 1969
  • Z. Szweykowski, wstęp do: H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy, Wrocław 1928
  • A. Waśko, Romantyczny sarmatyzm, Kraków 2001
  • M. Żmigrodzka, Karmazyn, palestrant i wiek XIX, [w:] tejże, Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX w., Warszawa 2002