OLiJP 2008/2009 – Temat 6

Teatr polityczny w Polsce XX i XXI wieku

Przedmiotem rozprawki winna być próba opisu kilku spektakli, zaliczanych do tzw. teatru walczącego – teatru, mającego w sposób bezpośredni oddziaływać społecznie – mająca na celu ukazanie artystycznych przeobrażeń przedstawień tego typu.

Zagadnienia do opracowania (do wyboru):

  • sytuacja społeczno-polityczna sprzyjająca powstawaniu spektakli "walczących", interweniujących
  • przemiana idei teatru politycznego
  • ogólna charakterystyka odmian teatru politycznego ostatnich stu lat (np. teatr agitacyjny, w tym: socrealistyczny, teatr epicki, teatr masowy, teatr faktu, teatr "dokumentalny", teatr podziemny);
  • dramaturgia wykorzystywana w spektaklach tego nurtu;
  • przemiany idei teatru politycznego: Piscator – Brecht – Augusto Boal;
  • porównanie konkretnych widowisk z różnych okresów historycznych, np.: przed II wojną – w PRL-u – obecnie; Schiller – Cywińska – Klata; Dejmek – Swinarski – Klata;
  • w jaki sposób dzieło sztuki scenicznej staje się "polityczne", tak jak np. Dziady w reżyserii Dejmka; ew. można wybrać trzy-cztery znaczące realizacje Dziadów (np: w 1955 – 1968 – 1972 i obecnie) czy Hamleta;
  • tekst czy obraz – zabiegi inscenizatorów (m.in. dążenie do stworzenia tzw. teatru totalnego, środki artystyczne temu służące); kiedy spektakl przestaje być dziełem sztuki, pozostając tylko propagandą;

Uwaga: prócz spektakli teatru instytucjonalnego można także uwzględnić przedstawienia teatrów studenckich (zwłaszcza Poznańskiego Teatru Ósmego Dnia oraz – telewizyjnego teatru faktu, tu istotna jego rola w kształtowaniu tzw. pamięci historycznej).

Bibliografia [wybrane pozycje]

  • W. Benjamin, Co to jest teatr epicki?, w: Brecht w oczach krytyki światowej, wybór R. Szydłowski, Warszawa 1977.
  • E. Csató, Polski teatr współczesny pierwszej połowy XX wieku, Warszawa 1967.
  • E. Csató, Leon Schiller, Warszawa 1968.
  • E. Csató, Interpretacje, Warszawa 1979.
  • M. Czanerle, Teatr pokolenia, Łódź 1964.
  • Encyklopedia kultury. Teatr – Widowisko, pod red. M. Fik, Warszawa 2000.
  • M. Fik, Sezony teatralne, Warszawa 1977.
  • M. Fik, Trzydzieści pięć sezonów, Warszawa 1981.
  • M. Fik, Dejmek i losy pokolenia, "Dialog" 1989, nr 2.
  • M. Fik, Kultura marcowa, Warszawa 1995.
  • Z. Greń, Godzina przestrogi. Szkice z teatru. 1955-1963, Kraków 1964.
  • Z. Greń, Teatr i absurdy, Warszawa 1967.
  • P. Gruszczyński, Ojcobójcy. Młodsi zdolniejsi w teatrze polskim, Wyd. W.A.B., Warszawa 2003.
  • Z. Hübner, Polityka i teatr, Kraków 1991.
  • M. Jarmułowicz, Sezony błędów i wypaczeń. Socrealizm w dramacie i teatrze polskim, Gdańsk 2003.
  • A. Jawłowska, Więcej niż teatr, Warszawa 1988.
  • J. Kelera, "Takie były zabawy, spory w one lata", Wrocław 1974.
  • J. Kłossowicz, Mgliste sezony, Warszawa 1981.
  • Komedianci. Rzecz o bojkocie, Warszawa 1988.
  • J. Kott, Szekspir współczesny, Warszawa 1961.
  • J. Krakowska-Narożniak, "Dialogus de Passione" Kazimierza Dejmka, "Dialog" 1995 nr 5.
  • J. Majchrowski, Cela Konrada. Powracając do Mickiewicza. Gdańsk 1998 (rozdz. o "wielkiej improwizacji")
  • S. Marczak-Oborski, Teatr polski w latach 1918-1965, Warszawa 1985.
  • E. Morawiec, Mitologie i przeceny, Warszawa 1982.
  • E. Morawiec, Powidoki teatru, Kraków 1991.
  • T. Nyczek, Pełnym głosem. Teatr studencki w Polsce, Kraków 1980.
  • P. Pavis, Słownik terminów teatralnych, Warszawa 1998 (i wyd. nast).
  • T. Plata, Strategie publiczne, strategie prywatne. Teatr polski 1990-2005, Warszawa 2006.
  • D. Przastek, Środowisko teatru w okresie stanu wojennego, Warszawa 2005.
  • K. Puzyna, Burzliwa pogoda, Warszawa 1971.
  • K. Puzyna, Półmrok, Warszawa 1982.
  • Z. Raszewski, Dejmek , "Pamiętnik Teatralny" 1981, z. 3-4 (i nadb.), także w: Teatr Nowy w Łodzi, 1949-1984, Łódź 1984.
  • A. Skórzyńska, Teatr jako źródło ponowoczesnych spektakli społecznych, Poznań 2007.
  • S. Skwarczyńska, Leona Schillera trzy opracowania teatralne "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego, "Pamiętnik Teatralny" 1955, z. 3-4.
  • Słownik wiedzy o teatrze, red. D. Kosiński i in., ParkEdukacja Bielsko-Biała 2005 (s. 431-436).
  • J. Szczublewski, Artyści i urzędnicy, czyli Szaleństwa Leona Schillera, Warszawa 1961.
  • Świadomość teatru. Polska myśl teatralne drugiej połowy XX wieku, red. W. Dudzik, Warszawa 2007
  • Teatr stanu wojennego. Materiały do kroniki teatru stanu wojennego. 13 XII 1981 – 15 XI 1989, red. J. Krakowska-Narożniak, M. Waszkiel, Warszawa 2000.
  • "Dialog" 1981, nr 7 (numer o teatrze studenckim).
  • "Dialog" 1993, nr 1-2: PRÓBY ZAPISU. Teatr Ósmego Dnia w Poznaniu – "Ziemia niczyja".
  • "Notatnik Teatralny" nr-y: 16-17 (1998), 28-29 (2003), 32-33 (2004), 35 (2004), 39-40 (2006), 43 (2007), 45-46 (2007).
  • "Pamiętnik Teatralny" 2004, 2005, z. 3-4.
  • Wykaz premier znajduje się na wortalu Instytutu Teatralnego w Warszawie: www.e-teatr.pl; tam również – obszerny wybór recenzji prasowych
  • Teksty krytyczne i omówienia zamieszczane w periodykach: "Teatr", "Notatnik Teatralny", "Didaskalia", a także "Dekada Literacka" (na stronie internetowej: www.katalog.czasopism.pl – zamieszczone są spisy treści tych pism od roku 2000; wcześniej: "Bibliografia zawartości czasopism")