XXXIII OLiJP – Temat 3

Odkrywanie Ameryki.
Relacje polskich pisarzy z podróży do Nowego Świata.

Na podstawie jednego lub kilku podanych utworów napisz:

  • kto i po co jeździł do Ameryki;
  • czym jest peregrynacja podróżnika, a czym wyjazd emigranta;
  • czym się różni podróż amerykańska od podróży swojaka po swojszczyźnie;
  • jakie cechy krajobrazu amerykańskiego zwracały szczególną uwagę;
  • jak postrzegano cywilizację amerykańską, jak ją oceniano;
  • co stanowiło emblemat Ameryki;
  • czy można mówić o micie Ameryki lub o zderzeniu tego mitu z rzeczywistością;
  • jak na tle Ameryki wypadała Polska, Europa, Stary Świat;
  • czym jest doświadczenie amerykańskie w kulturze polskiej XVIII, XIX i XX wieku;
  • czy polskie relacje są porównywalne z relacjami innych podróżników, np. de Tocqueville'a, Chateaubrianda;
  • jakie gatunki literackie służą opisowi nieznanego świata;
  • jak się układają relacje między opisem podróży a literaturą.

Utwory:

J. U. Niemcewicz Podróże po Ameryce. Oprac. A. Wellman-Zalewska. Wrocław 1959; C. K. Norwid; wiersze wybrane i listy, z tegoż, Pisma wszystkie, t. I-II. Oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa 1971-76; H. Sienkiewicz, Listy z podróży do Ameryki; Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chlapowskiego, t. 1-2. Wybór i oprac. J. Got, J. Szczublewski, Warszawa 1965; Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chlapowskiego. Zebrał i oprac. E. Orzechowski, Kraków 2000; A. Dygasiński, Adolfa Dygasińskiego listy z podróży do Ameryki, lub tegoż, listy z Brazylii do różnych adresatów, [w:] Dygasiński, Listy. Wstęp J. Z. Jakubowski, komentarz biograf. A. Górski, oprac. tekstów T. Nuckowski, Warszawa 1972; Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych. Do druku podali, wstępem opatrzyli W. Kula, N. Assorodobraj-Kula, M. Kula. Warszawa 1973; Z. Unilowski, Narkotyk Ameryki Południowej, "Wiadomości Literackie" 1935 nr 32; M. Wańkowicz, Tworzywo; A. Bobkowski, Coco de Oro; H. Poświatowska, Opowieść dla Przyjaciela; Cz. Miłosz, Widzenia nad Zatoką San Francisco; tegoż, Zaraz po wojnie; L. Tyrmand, Tu w Ameryce – czyli dobre rady dla Polaków; M. Białoszewski, Obmapywanie Europy; AAAmeryka; G. Musiał, Dziennik z Iowa; J. Hartwig, Zawsze powroty: dzienniki podróży.

Pomocniczo:

  • A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce. Przeł. M. Król, Warszawa 1976.
  • F.-R. Chateaubriand, Renę. Przeł. T. Boy-Żeleński. Oprac. A. Tatarkiewicz. BN II148, Wrocław 1964.
  • tegoż, Pamiętniki zza grobu, Wybór, przekład i komentarz J. Guze, Warszawa 1991.

Opracowania:

  • Hasło Podróż (J. Kamionka-Straszak), [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku. Pod red. A. Kowalczykowej i J. Bachórza, Wrocław 1991, II wyd. 1995.
  • Hasło Ameryka (S. Meresiński), [w:] j.w.
  • Hasło Reportaż (K. Kąkolewski), [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku. Pod red. A. Brodzkiej, M. Puchalskiej, M. Semczuk, A. Sobolewskiej, E. Szary-Matywieckiej, Warszawa 1992.
  • Z. Najder, O "Listach z podróży do Ameryki" Henryka Sienkiewicza. "Pamiętnik Literacki" 1955, z. 1.
  • Cz. Niedzielski, O teoretycznoliterackich tradycjach prozy dokumen-tarnej. (Podróż – Powieść – Reportaż). Toruń 1966.
  • M. Bachtin, Kierować się odwagą, [w:] Bachtin: dialog – język – literatura. Przeł. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa 1983.
  • S. Burkot, Polskie podróżopisarstwo romantyczne. Warszawa 1988.
  • I. Grudzińska-Gross, Piętno rewolucji. Custine, Tocqueville i wyobraźnia romantyczna. Przeł. S. Shallcross, Warszawa 1995.
  • J. Sztachelska, "Reporteryje" i reportaże. Dokumentarne tradycje polskiej prozy w 2 poł. XIX i na początku XX wieku (Prus – Konopnicka – Dygasiński – Reymont). Białystok 1997.
  • P. Kaczyński, Niedokończona podróż. Proza Tomasza Kajetana Węgierskiego, Wrocław 2001, roz. IV-V.