Postawy ludzi w sytuacji zagrożenia przedstawione w "Dżumie" Alberta Camus.

Motto: "Najdogodniej można poznać miasto starając się dociec, jak się w nim pracuje, jak kocha i jak umiera."

Cele: po zajęciach uczeń powinien:

Wiedzieć (zapamiętać i znać)Umieć
Nazwiska bohaterów powieści.
Cytaty przywołane i interpretowane na lekcji.
Przebieg epidemii w Oranie.
Historię życia Jeana Tarrou. 		Scharakteryzować główne postacie powieści.
Opisać wyznaczniki sytuacji ekstremalnej zobrazowanej w powieści.
Określić wartości, którymi kierują się w swoim postępowaniu bohaterowie powieści.
Przedstawić kondycję człowieka zobrazowaną w powieści.
Zinterpretować przywołane na lekcji cytaty w kontekście utworu.
Rozumieć
Pojęcie sytuacji ekstremalnej (sytuacji zagrożenia) i jej wpływu na człowieka.
Postawy społeczeństwa Oranu, ich zmiany (również przyczyny tych zmian).
Postawy reprezentowane przez główne postacie.
Pojęcia – wartości: praca, miłość, śmierć – w kontekście powieści.

Cel wychowawczy: uzmysłowić znaczenie wyborów etycznych determinujących postawy życiowe.
Metody: pogadanka heurystyczna, dyskusja.
Formy pracy: praca grupowa.
Materiały, pomoce naukowe: tekst "Dżumy" oraz fr. "Mitu Syzyfa" A. Camus, "Wprowadzenie do filozofii egzystencjalnej" – materiał przygotowany przez nauczyciela.
Czas zajęć: dwie jednostki lekcyjne.

Przygotowanie do lekcji

Uczniowie samodzielnie czytają w domu fr. "Mitu Syzyfa" oraz "Wprowadzenie do filozofii egzystencjalnej". Materiał ten jest omawiany na lekcji poprzedzającej analizę i interpretację "Dżumy".

Przebieg lekcji

  1. Zarysowanie problematyki lekcji – przywołanie i przedyskutowanie motta lekcji.
  2. Charakterystyka mieszkańców Oranu:
    1. Jak pracują, jak kochają, jak umierają mieszkańcy Oranu?
      Wnioski: mieszczańskie, "naturalne" życie według przyzwyczajeń, uporządkowane i monotonne, pozbawione głębszej świadomości.
    2. Jak zareagowali mieszkańcy Oranu na pojawienie się choroby?
      Wnioski: niechęć władz miasta do uznania epidemii; strach, odosobnienie i osamotnienie jako okazja do głębszej refleksji nad dotychczasowym życiem i wartościami, które je wypełniały; powszechne doświadczenie śmierci; rozprzężenie moralne dowodzące kruchości "naturalnego" porządku życia; doświadczenie absurdalności ludzkiej egzystencji.
    3. Interpretacja komentarza narratora: "Dżuma zniosła sądy wartościujące."
  3. Charakterystyka wyróżnionych w narracji postaw wobec dżumy: podział uczniów na grupy, które przygotowują charakterystykę bohaterów powieści:

    Polecenia i pytania dla wszystkich uczniów:
    Kim jest charakteryzowana postać; jaką pełni funkcję w orańskiej społeczności? Na podstawie postępowania bohaterów oraz prowadzonych przez nich rozmów określ motywy, które kierują ich zachowaniem. Jakie wartości realizują przywołane postacie? Jaką postawę i dlaczego przyjmują wobec dżumy i śmierci?

    Polecenia i pytania dla poszczególnych grup:

    1. Doktor Rieux: Zwróć uwagę na słowa Rieux: "Oto pewność: w codziennej pracy". Czy doktor Rieux oczekuje nagrody i uznania za swą pracę?
    2. Tarrou: Zbadaj życiorys bohatera. Przedstaw filozofię życiową Tarrou.
    3. Rambert: Na czym polega zmiana, która zaszła w Rambercie? Uwzględnij zarówno jej przyczyny, jak i skutki. Jak rozumiesz pasję Ramberta?
    4. Ojciec Paneloux: Które wydarzenie i dlaczego zachwiało przekonaniami ojca Paneloux? Przeanalizuj rozmowę Dr Rieux z ojcem Paneloux, która miała miejsce po śmierci synka pana Othona.
    5. Grand: Dlaczego narrator proponuje uznać Granda za bohatera? Jak odpowiesz na pytanie-problem postawiony przez narratora: "[...] co znaczył Grand wśród Dżumy?" Zinterpretuj słowa bohatera wypowiedziane do dr Rieux, który dziękuje Grandowi za przyłączenie się do formacji sanitarnych: "To nie jest najtrudniejsze. Mamy dżumę, trzeba się bronić, to jasne. Ach, gdyby wszystko było takie proste!" Jak rozumiesz "bohaterstwo" Granda?
    6. Cottard: Oceń stosunek bohatera do dżumy, czym jest on umotywowany? Zinterpretuj słowa bohatera: "Są nieszczęśliwi, ponieważ nie zgadzają się na swój los." Zinterpretuj opinię Tarrou wyrażoną nt. Cottarda: "Jedną tylko prawdziwą zbrodnię popełnił: zgodził się w swym sercu na to, co zabija dzieci i dorosłych." Resztę rozumiem, ale to muszę mu wybaczyć."
  4. Przedstawiciele grup prezentują sylwetki charakteryzowanych postaci. Po prezentacji postaci wszyscy uczniowie dokonują w dyskusji oceny jej postępowania i samodzielnie wypełniają tabelkę:

    BohaterRealizowane wartości
    Postawy wobec dżumy
    (przykładowe wpisy)    		Moja ocena
    (przykładowy wpis)
    RieuxpracaPostawa realizowana przez dr Rieux pozwala na zachowanie człowieczeństwa w sytuacjach zagrożenia.
    Tarrouwalka ze śmiercią 
    Rambertpasja i miłość 
    Panelouxwalka z absurdem 
    Grandbohater dnia codziennego 
    Cottardzgoda na śmierć 
  5. Dyskusja podsumowująca zmierzająca do określenia wyznaczników kondycji ludzkiej przedstawionej w "Dżumie". Wprowadzenie pojęcia "heroizm etyczny" w kontekście postaw wybranych bohaterów.
  6. Uczniowie kończą w zeszytach zdanie: Wyznacznikami i wartościami określającymi ludzkie życie w "Dżumie" są...

Praca domowa

Przemyśl problemy zawarte w podanych pytaniach i sporządź w zeszycie notatki:

  1. Które z problemów poruszanych przez filozofię egzystencjalną i w jaki sposób prezentuje "Dżuma"?
  2. W postępowaniu których bohaterów powieści widzisz podobieństwo do postaci Syzyfa zreinterpretowanej przez A. Camus?
  3. Wybierz z narracji kilka fragmentów o charakterze sentencji. Zastanów się nad ich znaczeniem – wnioski zanotuj w zeszycie.

Opracowanie: R. Bednarz.