Cynicy

Zainteresowania etyczne Sokratesa podjął uczeń sofistów i Sokratesa, Antystenes z Aten (ok. 444 - ok. 368 p.n.e.), założyciel szkoły cyników, doprowadzając je do skrajności. Wartości moralne uznał za najwyższe i jedyne rzeczywiste dobro, które zdolne jest zapewnić człowiekowi szczęście. Wszystko inne to dobra pozorne, a zatem niepotrzebne, których należy się wyzbyć lub zachować wobec nich postawę co najmniej obojętną. Zapewnia to niezależność i spokój. Mędrzec to człowiek, który uniezależnił się od dóbr pozornych i zmiennego losu i ma na względzie tylko cnotę. Wartość moralna, a nie pochodzenie czy pozycja społeczna, stanowi o rzeczywistej wartości człowieka. Wszelkie urządzenia społeczne, instytucje państwowe, cywilizacja i kultura, obyczaje i systemy prawne są wyrazem konwencji, należy je znieść i powrócić do stanu natury, w którym wszyscy ludzie są równi, bez względu na płeć, niezależni, mają obowiązek pracy, gdzie nikt nikogo nie niewoli i do niczego nie przymusza. Cynicy byli twórcami pierwszej utopii społecznej w duchu komunizmu i egalitaryzmu. W dziedzinie teorii poznania odrzucali pojęcia ogólne jako puste, stojąc na stanowisku, że istnieją tylko rzeczy jednostkowe, a tworom umysłu nie odpowiadają żadne konkretne treści. Szkoła cynicka, która miała w każdym wieku wielu zwolenników, zwłaszcza wśród warstw uboższych i niewolników, przetrwała do VI w., a wiele z ich etyki przejął stoicyzm. Poglądy cyników były też bliskie myślicielom chrześcijańskim pierwszych wieków. Najbardziej znani przedstawiciele tego kierunku to Diogenes z Synopy, Krates z Teb.

Na podstawie: Mieczysław Grzesiowski, Kierunki filozoficzne [w:] Słownik kultury antycznej, pod red. L. Winniczuk, Warszawa 1991.

Lista